Zbieranie dowodów do sprawy – czy jest legalne
Większość spraw sądowych (i to zarówno w procesach karnych, jak i cywilnych) opiera się na konieczności przedstawienia dowodów – to one są podstawą postawienia zarzutów, prowadzenia procesu i ogłoszenia wyroku. Wprawdzie polskie prawo i przepisy zawarte w kodeksach dopuszczają procesy poszlakowe (czyli pozbawione jednoznacznych dowodów, w których pozew bądź akt oskarżenia jest oparty jedynie na przypuszczeniach), to jednak ich prowadzenie jest niezwykle trudne, a wszelkie wątpliwości są zawsze rozstrzygane na korzyść oskarżonego bądź pozwanego.
Zatem przedstawienie dowodów to jeden z podstawowych elementów postępowania sądowego. I tu pojawia się istotne zagadnienie – czy zbieranie dowodów do sprawy jest legalne? Oczywiście największe uprawnienia w tej kwestii posiadają odpowiednie organy ścigania (na przykład policja bądź prokuratura), która może wykorzystywać metody zdobywania dowodów zastrzeżone jedynie dla nich.
A jak wygląda sytuacja w przypadku osób cywilnych? Czy dowody zdobyte na przykład przez prywatnego detektywa mogą być dopuszczone do rozprawy? Istnieje taka możliwość, jednak pod warunkiem, iż zostaną zachowane pewne podstawowe zasady.
Kompetencje prywatnych detektywów
Zgodnie z ustawą o usługach detektywistycznych głównym zadaniem prywatnego detektywa jest uzyskiwanie, przetwarzanie i przekazywanie informacji o pewnych osobach, zdarzeniach bądź przedmiotach.
W praktyce oznacza to, iż detektyw może zajmować się różnorodnymi sprawami – na przykład zbieraniem informacji o stosunkach prawnych pomiędzy osobami, uzyskiwaniem informacji na temat zobowiązań finansowych, potwierdzaniem wiarygodności pewnych danych, poszukiwaniem zaginionych osób i mienia bądź zbieraniem dowodów na potrzeby procesu karnego, postępowania cywilnego lub spraw dotyczących wykroczeń skarbowych.
Ustawowe określenie kompetencji detektywa jasno dowodzi, iż osoba posiadająca odpowiednią licencję ma prawo zbierać określone dowody, które w późniejszym okresie mogą być wykorzystane podczas rozprawy sądowej. Jednak – co warte podkreślenia – to sam detektyw w pierwszej kolejności powinien ustalić wiarygodność danych dowodów.
Legalność dowodów zebranych przez detektywa
Podstawowym warunkiem uznania legalności przedstawionych dowodów jest sposób ich zdobycia – pozyskiwanie pewnych informacji musi odbywać się w granicach obowiązującego prawa. W praktyce oznacza to, iż dowody zebrane z naruszeniem obowiązujących przepisów mogą zostać zakwestionowane i niedopuszczone do toczącego się procesu.
Prawo i przepisy zawarte w ustawach i kodeksach jasno określają zasady uznania legalności zdobytych dowodów – nie mogą być one zgromadzone z naruszeniem wolności i praw człowieka oraz przy użyciu metod zarezerwowanych dla organów ścigania.
Jednak warte podkreślenia jest to, iż polskie ustawodawstwo wyposażyło prywatnego detektywa w znacznie szersze uprawnienia niż te, które posiadają osoby prywatne – licencjonowany detektyw może przetwarzać dane osobowe bez uzyskania zgody osoby, której te dane dotyczą.
Dopuszczenie przez sąd dowodów zebranych przez prywatnego detektywa
Dowodem w postępowaniu sądowym może być każda informacja, która ma istotne znaczenie dla sprawy i została zdobyta bez naruszenia obowiązujących przepisów prawa. Zatem w każdym procesie mogą być wykorzystywane zdjęcia, filmy, zeznania świadków bądź raporty, które mogą posłużyć jako dowód postawionej tezy bądź zarzutu.
W niektórych przypadkach sąd może odrzucić dowody z powodu ich nielegalności – na przykład wtedy, gdy osoba cywilna zastosowała metody zastrzeżone dla policji lub prokuratury (na przykład podsłuch). Jednak – co należy zaznaczyć – ma to znaczenie przede wszystkim w procesie karnym.
Proces cywilny rządzi się nieco innymi prawami – w tym przypadku dopuszczenie zebranych dowodów jest uzależnione od charakteru sprawy, okoliczności nagrania oraz woli niezależnego sądu.
Kwestia dopuszczalności zdobytych dowodów do sprawy jest skomplikowana i wymaga posiadania odpowiedniej wiedzy oraz zachowania ostrożności. W większości przypadków zdobyte dowody mogą być dopuszczone do toczącego się procesu, jednak podczas ich zdobywania należy kierować się obowiązującymi przepisami prawa. Brak zastosowania się do tych wymogów może spowodować ich wykluczenie.
