Odpowiedzialność karna za błąd medyczny

Każda osoba pełniąca zawód medyczny podlega odpowiedzialności karnej, jeśli dopuści się popełnienia błędu w wykonywanych czynnościach. Istnieje ona obok i całkowicie niezależnie od odpowiedzialności cywilnej. Postaram się Ci przybliżyć, na czym opiera się, pod względem prawnym, tego rodzaju odpowiedzialność.

Z tego artykułu dowiesz się:

• Jaka jest podstawa prawna odpowiedzialności karnej lekarza za błąd medyczny?
• Co grozi lekarzowi za nieumyślne spowodowanie śmierci?
• Co grozi lekarzowi za spowodowanie uszczerbku na zdrowiu?
• Co grozi lekarzowi za narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu?
• Co grozi lekarzowi za nieudzielenie pomocy?

Jaka jest podstawa prawna odpowiedzialności karnej lekarza za błąd medyczny?

Naczelną regułą obowiązującą każdą osobę wykonującą zawód medyczny, jest powinność ratowania życia i zdrowia ludzkiego. Podejmowane w jej ramach czynności muszą być zgodne z aktualnym stanem wiedzy oraz wykonywane z dołożeniem należytej staranności. W efekcie, za popełnienie błędu medycznego którego skutkiem jest poniesienie przez pacjenta szkody w jego stanie zdrowia, lekarz może podlegać odpowiedzialności karnej.

Musisz wiedzieć, że polski Kodeks karny nie zawiera żadnych przepisów, które w sposób bezpośredni regulowałyby kwestię odpowiedzialności lekarza za błąd medyczny. Dlatego też wywodzi się ją na zasadach ogólnych, a podstawę prawną stanowią przepisy Kodeksu karnego normujące popełnienie przestępstw:

• nieumyślnego spowodowania śmierci (art. 155 k.k.),
• spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 156 k.k.),
• naruszenia czynności narządu ciała lub spowodowania rozstroju zdrowia – tzw. średniego i lekkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 157 k.k.),
• narażenia na niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 160 k.k.),
• nieudzielenia pomocy osobie, której grozi niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 162 k.k.).

Nieumyślne spowodowanie śmierci

Zgodnie ze wskazanym powyżej przepisem Kodeksu karnego (art. 155 k.k.) – kto nieumyślnie powoduje śmierć człowieka, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

Nieumyślność przestępstwa zachodzi wtedy, gdy jego sprawca wprawdzie nie ma zamiaru jego popełnienia, jednakże się go dopuszcza na skutek niezachowania ostrożności postępowania, jaka jest wymagana w danych okolicznościach. Co ważne, musi on taką możliwość przewidywać lub przynajmniej móc przewidzieć.

Tym samym, na powyższej podstawie lekarz może odpowiadać karnie tylko wtedy, gdy śmierć człowieka jest całkowicie niezamierzonym następstwem jego działania, polegającym na niezachowaniu wymaganego, przeciętnego obowiązku ostrożności w postępowaniu. 

Oznacza to, że może dojść do tego tylko w sytuacji, w której na podstawie normalnej zdolności przewidywania i ogólnego obowiązku dbałości o życie ludzkie lub przewidywania skutków własnych działań można od niego wymagać, aby nie dopuścił do nastąpienia takiego skutku. Jego działanie w takim wypadku będzie oceniane przy uwzględnieniu konkretnej sytuacji i całokształtu okoliczności istniejących w chwili wykonywania czynności medycznych. Pod uwagę będą brane informacje co do zdrowia pacjenta, którymi wówczas dysponował albo mógł dysponować i fakt, czy jego działanie było zgodne z wymaganiami aktualnej wiedzy i nauki medycznej oraz powszechnie przyjętej praktyki lekarskiej.

Spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu

Powinieneś wiedzieć, że ciężki uszczerbek na zdrowiu może przybrać postać:

• pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,
• innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała,
• wycięcia, infibulacji lub innego trwałego i istotnego okaleczenia żeńskiego narządu płciowego.

Poprzez ciężkie kalectwo rozumie się zupełne zniesienie lub bardzo znaczne ograniczenie czynności ważnego narządu organizmu człowieka.

Sprawca opisywanego przestępstwa podlega na podstawie art. 156 k.k. karze pozbawienia wolności na czas od 3 do 20 lat. Jeśli działał on nieumyślnie, kara podlega ograniczeniu do 3 lat. W przypadku gdy następstwem spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu jest śmierć człowieka,  zagrożenie karą wynosi od 5 lat pozbawienia wolności aż do dożywocia.

Spowodowanie średniego i lekkiego uszczerbku na zdrowiu

Różnica pomiędzy ciężkim a średnim oraz lekkim uszczerbkiem na zdrowiu polega na długości trwania naruszenia czynności ciała lub rozstroju zdrowia pacjenta. Jeśli będzie ono trwało powyżej 7 dni, wówczas ma miejsce średni uszczerbek na zdrowiu. Jeśli jednak skutek taki będzie trwał krócej, mamy do czynienia z lekkim uszczerbkiem na zdrowiu.

Za spowodowanie średniego uszczerbku na zdrowiu, na podstawie art. 157 k.k., sprawca będzie podlegał karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. W przypadku lekkiego uszczerbku Sąd będzie mógł zasądzić grzywnę, karę ograniczenia wolności albo pozbawienie wolności do 2 lat.

Jeśli spowodowanie średniego lub lekkiego uszczerbku będzie skutkiem nieumyślnego działania bądź zaniechania, wymierzoną sankcją może być grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do jednego roku.

Narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu

Narażenie pacjenta na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu może polegać na działaniu lub zaniechaniu lekarza.

To pierwsze będzie polegało na wykonaniu przez lekarza czynności sprzecznej z przepisami prawa i/lub wiedzą i praktyką medyczną, której skutkiem jest narażenie pacjenta na taki właśnie skutek. Najczęściej będzie to polegało na podjęciu przez lekarza nieodpowiedniego leczenia, nieprawidłowego przeprowadzenia zabiegu, etc.

Z kolei drugie wystąpi gdy lekarz, pomimo ciążącego na nim obowiązku, nie podejmie odpowiednich działań. Przykładem może być niewdrożenie odpowiedniego leczenia, pomimo takiej powinności uzasadnionej aktualną wiedzą medyczną.

Sprawca takiego przestępstwa podlega, na podstawie art. 160 k.k., karze pozbawienia wolności do 3 lat. Jeżeli działał on nieumyślnie, sankcja ogranicza się do grzywny, kary ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do jednego roku.

Nieudzielenie pomocy osobie, której grozi niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu

Przestępstwo nieudzielenia pomocy polega na zaniechaniu przez lekarza podjęcia, w odniesieniu do określonej osoby znajdującej się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, jakichkolwiek działań lekarskich zmierzających do jej udzielenia. 

Można je popełnić tylko w stanie umyślności, co oznacza, że zaniechanie lekarza musi być w pełni świadome. Tym samym, musi on w pełni zdawać sobie sprawę, iż pacjent znajduje się w stanie zagrożenia  i równocześnie chcieć lub co najmniej godzić się na to, że nie udzielając mu pomocy, naraża go na niebezpieczeństwo wystąpienia negatywnych skutków dla jego stanu zdrowia. 

Co więc ważne – zgodnie z obowiązującymi przepisami, lekarz ma obowiązek bez względu na okoliczności udzielić pomocy medycznej w każdym przypadku, gdy zwłoka w tym względzie mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia człowieka.

Na podstawie art. 162 k.k. sprawca opisywanego czynu zabronionego podlega karze pozbawienia wolności do 3 lat.

Chcesz wiedzieć więcej? Skontaktuj się z kancelarią adwokacką Sochański i Wspólnicy!