Dziedziczenie testamentowe i ustawowe – najczęstsze problemy i spory prawne
Dziedziczenie jest instytucją prawa spadkowego, uregulowaną w Kodeksie cywilnym. Polega najczęściej na nabyciu majątku przez spadkobierców, nierzadko także na nabyciu np. obowiązków majątkowych w postaci długów po zmarłym.
Powołanie do spadku odbywa się na podstawie testamentu, natomiast jeżeli zmarły go po sobie nie pozostawi, spadek zostanie odziedziczony przez spadkobierców ustawowych. Jednym z najczęstszych problemów towarzyszących takim sprawom jest udzielenie odpowiedzi na pytanie: kiedy mamy do czynienia z dziedziczeniem ustawowym, a kiedy z testamentowym?
Przede wszystkim, co do zasady pierwszeństwo mają uregulowania zawarte w testamencie. Jak wskazuje art. 941 Kodeksu cywilnego, rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament. Jeżeli pozostawiony przez spadkodawcę testament (co do całości spadku) jest ważny, przepisy dotyczące dziedziczenia na podstawie ustawy nie będą miały zastosowania. Należy przy tym zaznaczyć, iż ważność pozostawionego przez zmarłego testamentu zależy między innymi od zachowania określonej przepisami Kodeksu cywilnego formy – co do zasady powinien zostać sporządzony na papierze, odręcznie, opatrzony podpisem i datą. Testament będzie ważny także, gdy zostanie sporządzony w formie aktu notarialnego bądź w formie testamentu alograficznego (tj. sporządzonego ustnie z udziałem podmiotów szczegółowo wskazanych w art. 951 Kodeksu cywilnego).
Z kolei do dziedziczenia ustawowego dochodzi najczęściej w sytuacji, gdy spadkodawca nie zostawi po sobie testamentu. Omawiana instytucja ma również zastosowanie w przypadku, gdy osoba lub osoby powołane w testamencie do dziedziczenia nie chcą (w przypadku odrzucenia spadku) bądź nie mogą być spadkobiercami (na przykład, gdy dana osoba zostaje uznana za niegodną dziedziczenia). Należy wskazać, iż w Kodeksie cywilnym wskazana została kolejność dziedziczenia oraz krąg spadkobierców ustawowych, wśród których można wymienić: małżonka, zstępnych, rodziców, rodzeństwo i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy, dziadków, pasierbów, gminę, Skarb Państwa.
Co do zasady, dziedziczyć może każda osoba fizyczna lub osoba prawna, jednak od tej zasady istnieją pewne wyjątki. Sytuacja dziecka poczętego, tj. nasciturusa została uregulowana w szczególny sposób, bowiem dziecko poczęte, ale jeszcze nienarodzone, może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe. Co więcej, do kręgu spadkobierców nie będą zaliczane, jak już wspomniano wcześniej, osoby uznane za niegodne dziedziczenia oraz osoby, które spadek odrzuciły. Należy dodać, że w przypadku osób prawnych ustawodawca wskazał, iż spadkobiercą nie może być osoba prawna, która nie istnieje w momencie otwarcia spadku.
Kolejną instytucją związaną z prawem spadkowym, budzącą często wątpliwości jest instytucja zachowku. Zachowek to uprawnienie, które przysługuje zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, w częściach wskazanych w ustawie. Roszczenie o zachowek przysługuje wskazanym osobom względem osób wyznaczonych do dziedziczenia przez spadkodawcę w testamencie. Należy jednak pamiętać, iż zgodnie z prawem możliwość wystąpienia z takim roszczeniem jest ograniczona czasowo. Należy też nadmienić, że zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami, roszczenie takie przedawnia się z upływem pięciu lat od otwarcia spadku.
Kwestie związane z dziedziczeniem budzą wiele problemów. W takim przypadku najlepiej skorzystać z usług doświadczonej kancelarii, której jednym z przedmiotów działalności jest prawo spadkowe, gdzie dedykowany prawnik, radca prawny lub adwokat, udzieli wyczerpujących porad i podejmie się prowadzenia sprawy. Więcej zagadnień związanych z dziedziczeniem można uzyskać pod adresem internetowym kancelarii świadczącej pomoc w wyżej omówionych sprawach, której siedzibą jest Gdynia: https://krpj.pl/specjalizacja/prawo-spadkowe.
